YARA TEDAVİSİ HAKKINDA
İYİLEŞMEYEN YARALAR, KRONİK YARALAR, DİYABETİK AYAK VE TEDAVİSİ
Yara Tedavisi
Yara Tedavisi Hakkında Detaylı Bilgiler
Yara Nedir?
Yara, fiziksel veya kimyasal bir etkenin vücut bütünlüğünü bozacak şekilde oluşturduğu her türlü hasara denir.
Biyolojik, fiziksel ve kimyasal nedenlerle deri ya da mukoz membran bütünlüğünün bozulması, tahrip olması, dokuların kesilmesi sonucu, dokuların fizyolojik özelliklerinin geçici veya tamamen kaybolmasına yara adı verilir.
Sadece cilt bütünlüğünün bozulması anlamına gelmez; örneğin, künt bir darbeyle ciltte bozukluk gözlenemeyebilir ancak kemik kırığı veya iç organ yırtığı oluşabilir.
Yara tedavisi nasıl yapılır ve yara çeşitleri nelerdir?
Akut yaralar
Yaranın anatomik ve işlevsel bütünlüğü zamanında ve düzenli biçimde yeniden sağlanıyorsa bu yaralar akut yaralardır. örneğin; cerrahi insizyon yaraları.
Kronik yaralar
Zamanında iyileşmeyen, diğer bir deyişle yara inflamasyon ve/veya proliferasyon döneminde takılıyorsa bu tür yaralar kronik yaralardır.
Kronik yaralar
- Bası yaraları (yatak yaraları gibi),
- Diyabetik ayak yaraları.
- Venöz ve Arteryal ülserler (bacak yaraları gibi)
Bası Yaraları (Yatak Yaraları)
Basınç (yarası) ülseri; tek başına ya da yırtılmayla basıncın birlikte sebep olduğu, genellikle kemik çıkıntılar üzerinde ortaya çıkan lokalize deri ve / veya deri altı doku hasarıdır. (NPUAP-EPUAP)
Diyabetik ayak
Diyabetik ayak, diyabet hastalığına bağlı olarak ayaklara uzanan sinir ve damarların bozulması; bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu ayaklarda iyileşmeyen açık yaraların, kangrenlerin ve ciddi mikrobik enfeksiyonların ortaya çıkması ile oluşur.
Venöz ülser
Venöz ülser, bacak toplar damarlarındaki yetmezlik nedeniyle genellikle ayak bileği çevresi ve bacakta açılan yaradır. Halk arasında varis yarası olarak da bilinmektedir. Bu yaralar genelde çok zor iyileşir ve tekrarlayabilir.
Yatak Yarası (Bası Yarası) Nedir?
Her hangi bir nedenle hareket kısıtlığı olan(depresyon, aşırı kilo vb gibi..) kişiler ve hastalarda (komada , felç geçirmiş hastalar, son dönem kanser hastaları)uzun süre yatmaya bağlı oluşan yaralara yatak yarası diğer adı ile basınç yarası diyoruz. Yatak yaraları iyi bir hasta bakımı ve cilt bakımı ile önlenebilir.
Oluşmuş ise profesyonel yara bakım ile iyileşebilir.Yatak aralarını önlemek çok daha kolaydır.
Pozisyon verilmesi( hastanın sağ, sol yan eğer yatabiliyorsa yüzükoyun yatırılması) çok önemlidir. Bol proteinli yeterli ve dengeli beslenmesi hem yara oluşmaması için, hem de açılmış yaraların hızla kapanması için çok önemlidir.Cilt temizliği ve bakımı özenle yapılmalıdır.
Cilt çok kuru olmamalı, ıslak ta kalmamalıdır. Yatağa bağımlı hasta günde bir defa cilt bütünlüğü ve yatak yarası oluşma riskine karşı değerlendirilmelidir.
Kızarıklık başladığı anda mutlaka önlem alınmalıdır. Kızarıklık aşamasında müdahale dilmez ise çok daha ileri yaralar oluşabilir.Daha fazla bilgi, eğitim ve bakım hizmeti almak isterseniz lütfen bizimle iletişime geçiniz.
Yatak Yarası (Bası Yarası) Nasıl Önlenir?
- Yatağa bağımlı hasta günlük cilt görünümü açısından değerlendirilmelidir.
- Özellikle kemik çıkıntılarının olduğu yerler ve basınç altında kalan bölgeler kızarıklık açısından gözlenmelidir.
- Kızarıklık dikkate alınmaz ise bakımı çok zor olan yatak yaraları gelişebilir.
- Öncelikle hastanın beslenmesi çok önemlidir. Bol proteinli ve kolorisi yüksek olan yiyeceklerle beslenmelidir.
- Günde en az 2-2,5 lt su içmelidir.
- Yatagın yapısı önemlidir, boru tipi havalı yataklar ve visko şilteler yapılan çalışmalara göre yara açılmasını önleyebilir. Fakat düzenli pozisyon değişimi ve hasta bakımı da çok önemlidir.
- 2 satte bir pozisyon verilmelidir. 2 saati geçen basınç altında kalan doku ölmeye başlar ve yara oluşur.
- Cilt temiz tutulmalıdır, hastanın altı kirlendiğinde hemen temizlenmelidir.
- Cilt ne çok kuru olmalı ne de ıslak kalmalıdır, cildin doğal nemini koruyan bir nemlendirici kullanılabilir.
Deri Kontrolü
Isı kontrolü (sıcak soğuk kontrolü) Renk kontrolü (soluk, mor, kızarık) Ödem kontrolü Parmak aralarında mantar kontrolü Terleme kaybı, kuruluk Ayakta ülser olup olmadığının kontrolü
Diyabet Nedir ?
Pankreasın yeterince insülin üretemediği veya vücudun üretilmiş insülini etkili şe-kilde kullanamadığı durumlarda oluşan kronik hastalıktır.
Diyabetin Ayaklar Üzerindeki Etkileri
Sinirlerin hasar görmesi (sıcak, soğuk ve ağrı hissetmeme) Kan damarlarının hasar görmesi
iyileşmenin gecikmesi
Ayak yarası neden oluşur ?
- Ayağa batan cisimlerin hissedilmemesi ve ayakkabının sıktığının anlaşılamaması,
- Dolaşım yetersizliği
- Şekil bozukluğu, nasırlar ve sertleşmeler,
- Uygun olmayan ayakkabı seçimi,
- Ayak mantarları ve tırnak batması,
- akların kuruluğuna bağlı olan çatlak-lar.
Diyabetik ayak nedir?
Şeker hastalarının ayaklarında görülen yaralar ve şekil bozuklukları diyabetik ayak olarak adlandırıl-maktadır.
Ayak Yarası ve Çeşitleri.
- Nöropatik ayak (hissizlik nedeniyle)
- İskemik ayak (kan dolaşımının yetersizliği nedeniyle)
- Nöro-iskemik ayak ( her iki nedenden )
Diyabetik nöropati belirtileri
Karıncalanma Yanma Sıcak, soğuk duyu kaybı Dokunma duyusu kaybı Yürümede zorluk
Diyabetik iskemi belirtileri
Ağrı deride incelme parlaklaşma kıllarda dökülme
Diyabetik iskemi belirtileri
- Ayak tırnakları, banyo sonrası yumuşakken düz bir şekilde kesilmelidir.
- Evde bile hiçbir şekilde çıplak ayakla dolaşılmamalıdır.
- Ayaklara sıcak su torbası konmamalıdır.
- Her gün temiz çorap giyilmelidir.
- Ayakta görülen siğil, nasır, su toplaması vb. ile oynanmamalıdır.
- Uygun ayakkabı giyilmelidir (ayakkabı büyük ya da küçük olmamalıdır).
- Ayakta görülen her tür yara oluşumunda doktora başvurulmalıdır.
- Uzun yürüyüşler yapılmamalıdır. Sigaradan uzak durulmalıdır.
- Kendi kendine ayak muayenesi ihmal edilmemelidir.
- Nasır ve çatlak oluşmaması için cilt nemli tutulmalıdır.
Diyabetik Ayak Yarasından Korunma
- Ayak tırnakları, banyo sonrası yumuşakken düz bir şekilde kesilmelidir.
- Evde bile hiçbir şekilde çıplak ayakla dolaşılmamalıdır.
- Ayaklara sıcak su torbası konmamalıdır.
- Her gün temiz çorap giyilmelidir.
- Ayakta görülen siğil, nasır, su toplaması vb. ile oynanmamalıdır.
- Uygun ayakkabı giyilmelidir (ayakkabı büyük ya da küçük olmamalıdır).
- Ayakta görülen her tür yara oluşumunda doktora başvurulmalıdır.
- Uzun yürüyüşler yapılmamalıdır. Sigaradan uzak durulmalıdır.
- Kendi kendine ayak muayenesi ihmal edilmemelidir.
- Nasır ve çatlak oluşmaması için cilt nemli tutulmalıdır
Hastaya saat başı kemik çıkıntılarının üzerine gelmeyecek şekilde pozisyon verilmelidir. ağ, sol (30 derece), sırtüstü ve yatabiliyorsa yüzükoyun olarak saat başı gerekirse daha sık aralıklarla hasta çevrilmelidir. Gerekirse 15 dak. ara ile basıncı azaltıcı hereketler yaptırılmalıdır.
Belin ve başın boşta kalmamasına dikkat edilmeli ve desteklenmelidir. Dizler arasına küçük bir havlu-yastık konulmalı ve ayak düşmelerini önlemek için tahta kullanılmalıdır.
Hastanın kalçasının altına halka ya da simit şeklinde araçlar kullanılmamalıdır.Her pozisyon değişiminde riskli bölgeler , kızarıklık , sıyırık, bül , çatlak ve lezyon açısından değerlendirilir.
Hasta yatak içinde yukarıya yada yan tarafa çekilirken koltuk altından tutularak çekilmemeli bir ara çarşaf vasıtasıyla hareket ettirilmelidir.Hasta yatarken, takılı olabilen idrar son-dası ve beslenme sondası gibi alzemeler altında kalmamasına dikkat edilmelidir.
Aksi halde onların yaptığı basınç, ciltte yara oluşturabilir. Cilt bakımında pudra kullanılmaz. Hassas ve kuru cilt üzerine masaj yapılmaz.Sürgü verirken cildin tahriş olmamasına dikkat edilir.
Hasta gerektiğinden uzun süre sürgü üstünde tutulmamalıdır.Hastanın yeterli sıvı alması sağlanmalıdır. Hastanın beslenmesi ve diyet düzenlenmesi yapılmalıdır, yüksek kalorili ve proteinli yiyecekler verilmelidir.Hastanın ağrısı varsa mutlaka bir hekime başvurulmalıdır,Bası yarası oluşumu gözlendi ise PROFESYONEL YARDIM ALINMALIDIR.
Basınç Yarası (Yatak Yarası) Nedir ?
Basınç (yatak yarası) genellikle kemik çıkın-tılarının üzerindeki deride ve deri altındaki dokularda, basınç ya da basınca eşlik eden sürtünme ve yırtılmanın etkisi ile meydana gelen lokal doku zedelenmesidir.BASINÇ YARALARI basit önlemler ve iyi ımla oluşmadan önlenebilir bir bakım sorunudur.
BASINÇ YARASI (YATAK YARASI) OLUŞMASINI NASIL ÖNLERİZ? DİKKAT ETMEMİZ GEREKENLER
Hasta bakımından önce ve sonra ellerinizi yıkayınız.Hastanız yatağa bağımlı ise hiç ayağa kalkamıyorsa şilte çok önemlidir. Yatak yarası açılmasını geciktiren visko elastik köpük ya-taklar kullanınız.Hastanızın yatak çarşafları günlük değiştirilmelidir, her zaman kuru, temiz ve kırışıksız olmalıdır. Yatağın içinde yabancı cisimler ol-mamasına dikkat edilmelidir.
Teri emen pamuklu çarşaflar tercih edilmelidir.İdrar ve dışkısını tutamayan hastalar sık aralıklarla (30 dk) kontrol edilmeli, altı ıslak ve kirli bırakılmamalıdır. Hastanın günlük vücut temizliği ( Cilt bakımında bebe şampuanları kullanılır) yapılmalı cildi çok kurumalara ve çatlamaya karşı korumak için bir nemlendirici bariyer krem uygulanmalıdır.
Hastanın giysilerinin her zaman temiz , kuru,terletmeyen ve emici kumaştan olması sağlanır.
Giysiler çok dikişli olmamalı, düğme yerine yapışkan bantlar tercih edilmelidir.Hastanın yatağının baş kısmının 30 derece-den fazla yükseltildiği durumlarda, aşağıya doğru kayması ve hastaya pozisyon verdirirken, hastanın sakrum ve opuklarına basınçlı güç uygulaması sonucu yatak yarası gelişebilir.
Bu nedenle hastanın başı 30 dereceden fazla yükseltilmemeli, topuklar ayak destek tahtası ile desteklenmeli, sürtünme noktaları-na (topuk, dirsek) koruyucu edler kullanılmalıdır.